Железо Улога на железото во организмот,храна богата со железо и дневни потреби според возраст и пол.
Cодржина
Железото е витален минерал кој се наоѓа во многу видови храна. Игра суштинска улога во растот, развојот и правилното функционирање на човечкото тело. Тој е клучен за производство на хемоглобин, протеин во црвените крвни зрнца (еритроцити) одговорни за транспорт на кислород низ телото.
Железото се добива од исхраната и постои во две форми:
Хем железо: Се добива од храна од животинско потекло, има висока биорасположивост, што значи дека лесно се апсорбира од телото. Во оваа форма се апсорбира и до 30% во организмот.
Не-хем железо: Се наоѓа во храната од растителна основа, оваа форма помалку се апсорбира.
Во просек, телото апсорбира околу 10-20% од внесеното железо, првенствено во тенкото црево, особено во дуоденумот. Витаминот Ц ја подобрува апсорпцијата на железото, додека супстанциите како што се фитатите (од цели зрна), танините (од кафето или чајот) и калциумот може да ја инхибираат.
Диететски извори на железо:
Постои широк спектар на храна богата со железо за да помогне во задоволувањето на дневните потреби. Кога внесот на храна е недоволен, може да бидат потребни додатоци.
Животински извори на железо (хем железо)
црвено месо (говедско, јагнешко)
животински бели и црни дробови
риби и морски плодови
јајца
живина (пилешко и мисиркино месо).
Растителни извори на железо (не-хемско железо):
мешунки (грав, грашок, леќа, наут)
лиснат зелен зеленчук (спанаќ, блитва,кељ)
семиња и јаткасти плодови (семки од тиква, индиски ореви, лешници)
какао
црно чоколадо итн
Препорачан дневен внес на железо:
Дневната потреба од железо варира во зависност од возраста, полот и физиолошкиот статус. Жените и децата имаат зголемени потреби од железо поради менструални загуби, бременост и активни фази на раст во детството и адолесценцијата.
4-8 години: 10 mg
9-13 години: 8 mg
14-18 години: 15 mg (жени), 11 mg (мажи)
19-50 години: 18 mg жени (27 mg во бременост), 8 mg мажи
>51 година 8 mg
Распределба на железо во телото:
Откако ќе се апсорбира, железото влегува во крвотокот и се транспортира до ткивата. Главниот транспортен протеин е трансферинот, кој доставува железо до органите.
Кај здраво возрасно лице, телото содржи околу 3-4 грама железо, распоредено на следниов начин:
Хемоглобин 70%: Најголемиот дел од железо, кој се користи за синтеза на хемоглобин.
Миоглобин10%: Се наоѓа во мускулите и помага во складирањето и ослободувањето на кислородот.
Феритин и хемосидерин 15-30%: служат за складирање во црниот дроб, слезината и коскената срцевина.
Функционално железо (1-2%): клучна компонента на различни метаболички ензими.
Серумско железо (0,1%): Циркулирачко железо врзано за трансферин.
Улоги на железо во телото:
Транспорт на кислород: Железото е основна компонента на хемоглобинот, кој го транспортира кислородот од белите дробови до ткивата и го враќа јаглерод диоксидот во белите дробови.
Функци на мускулите: присутно во миоглобинот, железото помага во складирањето и искористувањето на кислородот во мускулите.
Ензимска функција: Железото поддржува бројни метаболички ензими неопходни за виталните физиолошки процеси.
Подршка на имунолошкиот систем: Соодветното ниво на железо придонесува за правилно функционирање на белите крвни зрнца, зголемувајќи го имунитетот.
Синтеза на ДНК: Железото е од суштинско значење за ензимите вклучени во репликацијата на клетките и производството на ДНК.
Когнитивен развој: особено кај доенчињата и децата, железото е клучно за развојот на мозокот и когнитивната функција.
Tестови за проценка на метаболизмот на железо:
Серумско железо (сидеремија): Го мери циркулирачкото железо врзано за трансферин.
Трансферин: Транспортен протеин одговорен за испорака на железо.
Вкупен капацитет за врзување на железо (TIBC): Ја одразува способноста на трансферинот да го врзува железото.
Индекс на сатурација со трансферин: Го претставува процентот на местата за врзување на трансферинот окупирани од железо (нормално 20-50%).
Феритин: го проценува складираното железо и делува како маркер за воспаление.
Хемоглобин и еритроцити: есенцијални за дијагностицирање на анемија со дефицит на железо или други анемии.
Недостаток и вишок на железо:
Недостаток на железо: честа појава кај жените во репродуктивна возраст, малите деца и оние со неурамнотежена исхрана, што доведува до анемија со дефицит на железо.
Преоптоварување со железо (хемохроматоза): Може да предизвика токсичност и компликации кои влијаат на срцето, црниот дроб или панкреасот.
Грижете се за вашето здравје!
Железото е од суштинско значење за виталните функции, вклучувајќи транспорт на кислород и метаболичка поддршка. Обезбедувањето доволен внес на железо преку урамнотежена исхрана, редовно следење на нивото на железо и консултација со доктор во случај на симптоми поврзани со нерамнотежа на железо се од суштинско значење за одржување на добро здравје.
